ΣΦΑΙΡΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ
Τι είναι η παραληρηματική διαταραχή;
Η παραληρηματική διαταραχή, που προηγουμένως ονομαζόταν παρανοϊκή διαταραχή, είναι ένας τύπος σοβαρής ψυχικής ασθένειας – που ονομάζεται “ψύχωση” – στην οποία ένα άτομο δεν μπορεί να ξεχωρίσει τι είναι πραγματικό από αυτό που φαντάζεται. Το κύριο χαρακτηριστικό αυτής της διαταραχής είναι η παρουσία ψευδαισθήσεων, οι οποίες είναι ακλόνητες πεποιθήσεις σε κάτι αναληθές. Τα άτομα με παραληρηματική διαταραχή βιώνουν μη παράξενες παραληρητικές ιδέες, οι οποίες περιλαμβάνουν καταστάσεις που θα μπορούσαν να συμβούν στην πραγματική ζωή, όπως να τους ακολουθήσουν, να τους δηλητηριάσουν, να τους εξαπατήσουν, να τους συνωμοτήσουν ή να τους αγαπήσουν από απόσταση. Αυτές οι αυταπάτες συνήθως περιλαμβάνουν την παρερμηνεία των αντιλήψεων ή των εμπειριών. Στην πραγματικότητα, όμως, οι καταστάσεις είτε δεν είναι καθόλου αληθινές είτε είναι πολύ υπερβολικές.
Τα άτομα με παραληρηματική διαταραχή συχνά μπορούν να συνεχίσουν να κοινωνικοποιούνται και να λειτουργούν αρκετά φυσιολογικά, εκτός από το θέμα της αυταπάτης τους, και γενικά δεν συμπεριφέρονται με προφανώς περίεργο ή παράξενο τρόπο. Αυτό είναι σε αντίθεση με τα άτομα με άλλες ψυχωσικές διαταραχές, που μπορεί επίσης να έχουν παραληρητικές ιδέες ως σύμπτωμα της διαταραχής τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο, τα άτομα με παραληρηματική διαταραχή μπορεί να απασχοληθούν τόσο πολύ με τις αυταπάτες τους ώστε να διαταραχθεί η ζωή τους.
Αν και οι παραληρητικές ιδέες μπορεί να είναι σύμπτωμα πιο κοινών διαταραχών, όπως η σχιζοφρένεια, η ίδια η παραληρηματική διαταραχή είναι μάλλον σπάνια. Η παραληρηματική διαταραχή εμφανίζεται συχνότερα στη μέση έως όψιμη ζωή.
Ποια είναι τα είδη της παραληρητικής διαταραχής;
Υπάρχουν διάφοροι τύποι παραληρηματικής διαταραχής με βάση το κύριο θέμα των παραληρημάτων που βιώνονται. Οι τύποι παραληρηματικής διαταραχής περιλαμβάνουν:
- Ερωτομανικός. Κάποιος με αυτόν τον τύπο παραληρηματικής διαταραχής πιστεύει ότι ένα άλλο άτομο, συχνά κάποιος σημαντικός ή διάσημος, είναι ερωτευμένος μαζί του. Το άτομο μπορεί να προσπαθήσει να έρθει σε επαφή με το αντικείμενο της αυταπάτης και η συμπεριφορά καταδίωξης δεν είναι ασυνήθιστη.
- Μεγαλειώδης. Ένα άτομο με αυτό το είδος παραληρητικής διαταραχής έχει μια υπερβολικά διογκωμένη αίσθηση αξίας, δύναμης, γνώσης ή ταυτότητας. Το άτομο μπορεί να πιστεύει ότι έχει μεγάλο ταλέντο ή έχει κάνει μια σημαντική ανακάλυψη.
- Ζηλιάρης. Ένα άτομο με αυτό το είδος παραληρητικής διαταραχής πιστεύει ότι ο/η σύζυγός του/της ή ο σεξουαλικός σύντροφός του είναι άπιστος.
- Διωκτική. Τα άτομα με αυτό το είδος παραληρητικής διαταραχής πιστεύουν ότι τα ίδια (ή κάποιο κοντινό τους άτομο) υφίστανται κακομεταχείριση ή ότι κάποιος τους κατασκοπεύει ή σχεδιάζει να τους βλάψει. Δεν είναι ασυνήθιστο για άτομα με αυτό το είδος παραληρητικής διαταραχής να κάνουν επανειλημμένες καταγγελίες στις νομικές αρχές.
- Σωματικός. Ένα άτομο με αυτό το είδος παραληρητικής διαταραχής πιστεύει ότι έχει κάποιο σωματικό ελάττωμα ή ιατρικό πρόβλημα.
- Μικτός. Τα άτομα με αυτόν τον τύπο παραληρηματικής διαταραχής έχουν δύο ή περισσότερους από τους τύπους παραληρημάτων που αναφέρονται παραπάνω.
Συμπτώματα και Αιτίες
Τι προκαλεί παραληρηματική διαταραχή;
Όπως συμβαίνει με πολλές άλλες ψυχωσικές διαταραχές, η ακριβής αιτία της παραληρητικής διαταραχής δεν είναι ακόμη γνωστή. Οι ερευνητές, ωστόσο, εξετάζουν το ρόλο διαφόρων γενετικών, βιολογικών και περιβαλλοντικών ή ψυχολογικών παραγόντων.
- Γενετική. Το γεγονός ότι η παραληρηματική διαταραχή είναι πιο συχνή σε άτομα που έχουν μέλη της οικογένειας με παραληρηματική διαταραχή ή σχιζοφρένεια υποδηλώνει ότι μπορεί να εμπλέκεται ένας γενετικός παράγοντας. Πιστεύεται ότι, όπως και με άλλες ψυχικές διαταραχές, η τάση για ανάπτυξη παραληρητικής διαταραχής μπορεί να μεταδοθεί από τους γονείς στα παιδιά τους.
- Βιολογικός. Οι ερευνητές μελετούν πώς οι ανωμαλίες ορισμένων περιοχών του εγκεφάλου μπορεί να εμπλέκονται στην ανάπτυξη παραληρηματικών διαταραχών. Μια ανισορροπία ορισμένων χημικών ουσιών στον εγκέφαλο, που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές, έχει επίσης συνδεθεί με τον σχηματισμό παραληρηματικών συμπτωμάτων. Οι νευροδιαβιβαστές είναι ουσίες που βοηθούν τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου να στέλνουν μηνύματα το ένα στο άλλο. Μια ανισορροπία σε αυτές τις χημικές ουσίες μπορεί να επηρεάσει τη μετάδοση μηνυμάτων, οδηγώντας σε συμπτώματα.
- Περιβαλλοντικά/ψυχολογικά. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η παραληρηματική διαταραχή μπορεί να προκληθεί από το άγχος. Η κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών μπορεί επίσης να συμβάλει στην πάθηση. Τα άτομα που τείνουν να είναι απομονωμένα, όπως οι μετανάστες ή τα άτομα με κακή όραση και ακοή, φαίνεται να είναι πιο ευάλωτα στην ανάπτυξη παραληρηματικής διαταραχής.
Ποια είναι τα συμπτώματα της παραληρητικής διαταραχής;
Η παρουσία μη παράξενων παραληρημάτων είναι το πιο προφανές σύμπτωμα αυτής της διαταραχής. Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν περιλαμβάνουν:
- Ευερέθιστη, θυμωμένη ή χαμηλή διάθεση
- Ψευδαισθήσεις (βλέποντας, ακούτε ή αισθάνεστε πράγματα που δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα) που σχετίζονται με την αυταπάτη (Για παράδειγμα, ένα άτομο που πιστεύει ότι έχει πρόβλημα οσμής μπορεί να μυρίσει άσχημη οσμή.)
Διάγνωση και Δοκιμές
Πώς γίνεται η διάγνωση της παραληρητικής διαταραχής;
Εάν υπάρχουν συμπτώματα, ο γιατρός σας θα πραγματοποιήσει πλήρες ιατρικό ιστορικό και φυσική εξέταση. Αν και δεν υπάρχουν εργαστηριακές εξετάσεις για τη συγκεκριμένη διάγνωση της παραληρητικής διαταραχής, ο γιατρός μπορεί να χρησιμοποιήσει διάφορες διαγνωστικές εξετάσεις – όπως ακτινογραφίες ή εξετάσεις αίματος – για να αποκλείσει τη σωματική ασθένεια ως την αιτία των συμπτωμάτων σας.
Εάν ο γιατρός δεν βρει κανένα φυσικό λόγο για τα συμπτώματα, μπορεί να παραπέμψει το άτομο σε ψυχίατρο ή ψυχολόγο, επαγγελματίες υγείας που είναι ειδικά εκπαιδευμένοι για τη διάγνωση και τη θεραπεία ψυχικών ασθενειών. Οι ψυχίατροι και οι ψυχολόγοι χρησιμοποιούν ειδικά σχεδιασμένα εργαλεία συνέντευξης και αξιολόγησης για να αξιολογήσουν ένα άτομο για ψυχωσική διαταραχή. Ο γιατρός ή ο θεραπευτής βασίζει τη διάγνωσή του στην αναφορά των συμπτωμάτων του ατόμου και στην παρατήρησή του για τη στάση και τη συμπεριφορά του ατόμου.
Στη συνέχεια, ο γιατρός ή ο θεραπευτής καθορίζει εάν τα συμπτώματα του ατόμου παραπέμπουν σε μια συγκεκριμένη διαταραχή, όπως περιγράφεται στο Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5), το οποίο δημοσιεύεται από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία και είναι το τυπικό βιβλίο αναφοράς για αναγνωρισμένες ψυχικές ασθένειες . Σύμφωνα με το DSM-5, η διάγνωση της παραληρητικής διαταραχής γίνεται εάν ένα άτομο έχει μη παράξενες παραληρητικές ιδέες για τουλάχιστον ένα μήνα και δεν έχει τα χαρακτηριστικά συμπτώματα άλλων ψυχωτικών διαταραχών, όπως η σχιζοφρένεια.
Διαχείριση και Θεραπεία
Πώς αντιμετωπίζεται η παραληρηματική διαταραχή;
Η θεραπεία για την παραληρηματική διαταραχή συνήθως περιλαμβάνει φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία (ένα είδος συμβουλευτικής). Ωστόσο, η παραληρηματική διαταραχή είναι ιδιαίτερα ανθεκτική στη θεραπεία μόνο με φάρμακα. Άτομα με σοβαρά συμπτώματα ή που κινδυνεύουν να βλάψουν τον εαυτό τους ή άλλους μπορεί να χρειαστεί να νοσηλεύονται στο νοσοκομείο μέχρι να σταθεροποιηθεί η κατάσταση.
Η ψυχοθεραπεία είναι η κύρια θεραπεία για την παραληρηματική διαταραχή. Παρέχει ένα ασφαλές περιβάλλον στους ασθενείς για να συζητήσουν τα συμπτώματά τους ενώ ενθαρρύνει πιο υγιείς και πιο λειτουργικές στάσεις και συμπεριφορές.
Ψυχοκοινωνικές θεραπείες. Διάφορες ψυχοκοινωνικές θεραπείες μπορούν να βοηθήσουν στα συμπεριφορικά και ψυχολογικά προβλήματα που σχετίζονται με την παραληρηματική διαταραχή. Μέσω της θεραπείας, οι ασθενείς μπορούν επίσης να μάθουν να ελέγχουν τα συμπτώματά τους, να εντοπίζουν πρώιμα προειδοποιητικά σημάδια υποτροπής και να αναπτύξουν ένα σχέδιο πρόληψης της υποτροπής. Οι ψυχοκοινωνικές θεραπείες περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
- Ατομική ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει το άτομο να αναγνωρίσει και να διορθώσει την υποκείμενη σκέψη που έχει παραμορφωθεί.
- Γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) βοηθά το άτομο να μάθει να αναγνωρίζει και να αλλάζει μοτίβα σκέψης και συμπεριφορές που οδηγούν σε ενοχλητικά συναισθήματα.
- Οικογενειακή θεραπεία μπορεί να βοηθήσει τις οικογένειες να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά ένα αγαπημένο πρόσωπο που έχει παραληρηματική διαταραχή, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να συμβάλουν σε ένα καλύτερο αποτέλεσμα για το άτομο.
Φάρμακα: Τα κύρια φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την προσπάθεια αντιμετώπισης της παραληρητικής διαταραχής ονομάζονται αντιψυχωσικά. Τα φάρμακα περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
- Συμβατικά αντιψυχωσικά, που ονομάζονται επίσης νευροληπτικά, έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία ψυχικών διαταραχών από τα μέσα της δεκαετίας του 1950. Αυτά τα φάρμακα δρουν αναστέλλοντας τους υποδοχείς ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Η ντοπαμίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που πιστεύεται ότι εμπλέκεται στην ανάπτυξη παραληρημάτων. Τα συμβατικά αντιψυχωσικά περιλαμβάνουν χλωροπρομαζίνη (Thorazine®), φλουφαιναζίνη (Prolixin®), αλοπεριδόλη (Haldol®), θειοθιξένιο (Navane®), τριφλουοπεραζίνη (Stelazine®), περφαιναζίνη (Trilafon®) και θειοριδαζίνη (Mellaril®).
- Νεότερα φάρμακα — που ονομάζονται άτυπα αντιψυχωσικά φάρμακα — φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικά στη θεραπεία των συμπτωμάτων της παραληρητικής διαταραχής. Αυτά τα φάρμακα δρουν μπλοκάροντας τους υποδοχείς ντοπαμίνης και σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Η σεροτονίνη είναι ένας άλλος νευροδιαβιβαστής που πιστεύεται ότι εμπλέκεται στην παραληρηματική διαταραχή. Αυτά τα φάρμακα περιλαμβάνουν ρισπεριδόνη (Risperdal®), κλοζαπίνη (Clozaril®), κουετιαπίνη (Seroquel®), ζιπρασιδόνη (Geodon®) και ολανζαπίνη (Zyprexa®).
- Άλλα φάρμακα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία της παραληρητικής διαταραχής περιλαμβάνουν ηρεμιστικά και αντικαταθλιπτικά. Ηρεμιστικά μπορεί να χρησιμοποιηθούν εάν το άτομο έχει πολύ υψηλό επίπεδο άγχους και/ή προβλήματα ύπνου. Τα αντικαταθλιπτικά μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία της κατάθλιψης, η οποία εμφανίζεται συχνά σε άτομα με παραληρηματική διαταραχή.
Πρόληψη
Μπορεί να προληφθεί η παραληρηματική διαταραχή;
Δεν υπάρχει γνωστός τρόπος πρόληψης της παραληρητικής διαταραχής. Ωστόσο, η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της διαταραχής στη ζωή, την οικογένεια και τις φιλίες του ατόμου.
Προοπτική / Πρόγνωση
Ποια είναι η προοπτική για τα άτομα με παραληρηματική διαταραχή;
Η προοπτική για τα άτομα με παραληρηματική διαταραχή ποικίλλει ανάλογα με το άτομο, τον τύπο της παραληρηματικής διαταραχής και τις συνθήκες ζωής του ατόμου, συμπεριλαμβανομένης της διαθεσιμότητας υποστήριξης και της προθυμίας να συνεχίσει τη θεραπεία.
Η παραληρηματική διαταραχή είναι συνήθως μια χρόνια (συνεχής) κατάσταση, αλλά όταν αντιμετωπίζεται σωστά, πολλά άτομα με αυτή τη διαταραχή μπορούν να βρουν ανακούφιση από τα συμπτώματά τους. Μερικοί άνθρωποι αναρρώνουν πλήρως και άλλοι βιώνουν επεισόδια παραληρηματικών πεποιθήσεων με περιόδους ύφεσης (έλλειψη συμπτωμάτων).
Δυστυχώς, πολλά άτομα με αυτή τη διαταραχή δεν αναζητούν βοήθεια. Συχνά είναι δύσκολο για τα άτομα με ψυχική διαταραχή να αναγνωρίσουν ότι δεν είναι καλά. Μπορεί επίσης να ντρέπονται ή να φοβούνται να αναζητήσουν θεραπεία. Χωρίς θεραπεία, η παραληρηματική διαταραχή μπορεί να είναι μια δια βίου ασθένεια.
Ζουν με
Ποιες είναι οι επιπλοκές της παραληρητικής διαταραχής;
Τα άτομα με παραληρηματική διαταραχή μπορεί να πάθουν κατάθλιψη, συχνά ως αποτέλεσμα δυσκολιών που σχετίζονται με τις αυταπάτες. Η δράση με βάση τις αυταπάτες μπορεί επίσης να οδηγήσει σε βία ή νομικά προβλήματα. Για παράδειγμα, ένα άτομο με ερωτομανική αυταπάτη μπορεί να καταδιώκει ή να παρενοχλήσει το αντικείμενο της αυταπάτης του, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε σύλληψη. Επιπλέον, τα άτομα με αυτή τη διαταραχή μπορεί τελικά να αποξενωθούν από τους άλλους, ειδικά εάν οι αυταπάτες τους παρεμβαίνουν ή βλάπτουν τις σχέσεις τους.
Discussion about this post