Πολύ λίγα ερυθρά αιμοσφαίρια (αναιμία): συμπτώματα και αιτίες

Η μείωση του αριθμού των ερυθρών αιμοσφαιρίων ονομάζεται αναιμία. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια παίζουν ουσιαστικό ρόλο στη μεταφορά οξυγόνου από τους πνεύμονες σε κάθε ιστό του σώματός μας. Όταν ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων γίνεται πολύ χαμηλός, κάθε όργανο και ιστός λαμβάνει λιγότερο οξυγόνο από την ποσότητα που χρειάζεται για να λειτουργήσει σωστά. Το σώμα μας αντιδρά σε αυτή την έλλειψη με διάφορους τρόπους. Κάθε σύμπτωμα αντικατοπτρίζει τον τρόπο με τον οποίο το σώμα προσπαθεί να προσαρμοστεί στη μειωμένη παροχή οξυγόνου.

Αιτίες της ύπαρξης πολύ λίγων ερυθρών αιμοσφαιρίων (αναιμία)

Η αναιμία αναπτύσσεται όταν η παραγωγή, η επιβίωση ή η απώλεια ερυθρών αιμοσφαιρίων δεν είναι ισορροπημένη. Κάθε ερυθρό αιμοσφαίριο σχηματίζεται στο μυελό των οστών, κυκλοφορεί για περίπου 120 ημέρες και στη συνέχεια διασπάται στο σπλήνα ή στο ήπαρ. Όταν ο μυελός των οστών αδυνατεί να παράγει αρκετά ερυθρά αιμοσφαίρια ή όταν τα ερυθρά αιμοσφαίρια διασπώνται πολύ γρήγορα ή όταν η απώλεια αίματος απομακρύνει τα ερυθρά αιμοσφαίρια ταχύτερα από ό,τι ο οργανισμός μπορεί να τα αντικαταστήσει, ο συνολικός αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων μειώνεται. Οι κύριες αιτίες εμπίπτουν σε τρεις παρακάτω κατηγορίες.

1. Απώλεια αίματος

Η απώλεια αίματος είναι η συχνότερη αιτία αναιμίας. Ακόμη και η μικρή αλλά συνεχής απώλεια αίματος με την πάροδο του χρόνου μπορεί να μειώσει σταδιακά τον αριθμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Οι συνήθεις αιτίες απώλειας αίματος περιλαμβάνουν:

• Εμμηνορροϊκή αιμορραγία: Η βαριά ή παρατεταμένη έμμηνος ρύση μπορεί να απομακρύνει σημαντικές ποσότητες σιδήρου και ερυθρών αιμοσφαιρίων από το σώμα.
• Γαστρεντερική αιμορραγία: Τα έλκη, η γαστρίτιδα, οι αιμορροΐδες ή ο καρκίνος του παχέος εντέρου μπορεί να προκαλέσουν αργή εσωτερική αιμορραγία που μπορεί να μην είναι άμεσα ορατή.
• Τραυματισμός ή χειρουργική επέμβαση: Σημαντικοί τραυματισμοί ή χειρουργικές επεμβάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε οξεία απώλεια αίματος, προκαλώντας ταχεία πτώση των επιπέδων των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
• Συχνή αιμοδοσία: Οι επαναλαμβανόμενες αιμοδοσίες χωρίς επαρκή χρόνο αποκατάστασης μπορούν να μειώσουν προσωρινά τον αριθμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων.

Όταν η απώλεια αίματος συνεχίζεται χωρίς αντικατάσταση του σιδήρου ή των θρεπτικών συστατικών, ο μυελός των οστών δεν μπορεί να συμβαδίσει με την απώλεια και αναπτύσσεται αναιμία.

2. Μειωμένη ή ελαττωματική παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων

Ο μυελός των οστών πρέπει να παράγει συνεχώς νέα ερυθρά αιμοσφαίρια για να αντικαταστήσει τα ερυθρά αιμοσφαίρια που πεθαίνουν. Διάφοροι παράγοντες μπορούν να παρεμποδίσουν αυτή τη διαδικασία:

• Διατροφικές ελλείψεις: είναι απαραίτητα για την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η έλλειψη οποιουδήποτε από αυτά τα θρεπτικά συστατικά έχει ως αποτέλεσμα μικρότερα, λιγότερα ή μη φυσιολογικά ερυθρά αιμοσφαίρια.
• Χρόνιες ασθένειες: Μακροχρόνιες ασθένειες όπως η νεφροπάθεια, ο καρκίνος ή οι αυτοάνοσες διαταραχές μπορούν να καταστείλουν τη δραστηριότητα του μυελού των οστών ή να μειώσουν την ερυθροποιητίνη – μια ορμόνη που παράγεται από τα νεφρά και διεγείρει την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων.
• Διαταραχές του μυελού των οστών: Καταστάσεις όπως η απλαστική αναιμία, τα μυελοδυσπλαστικά σύνδρομα ή η λευχαιμία βλάπτουν άμεσα τον μυελό των οστών, μειώνοντας την ικανότητά του να παράγει υγιή αιμοσφαίρια.
• Γενετικά νοσήματα: Ορισμένες κληρονομικές διαταραχές, όπως η μεσογειακή αναιμία ή η δρεπανοκυτταρική νόσος, προκαλούν στον οργανισμό την παραγωγή μη φυσιολογικών ερυθρών αιμοσφαιρίων που διασπώνται πρόωρα ή λειτουργούν ανεπαρκώς.

Όταν η παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων επιβραδύνεται ή γίνεται ελαττωματική, η μεταφορά οξυγόνου μειώνεται, παρόλο που ο συνολικός όγκος του αίματος παραμένει αμετάβλητος.

3. Αυξημένη καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων

Ο οργανισμός μας συνήθως καταστρέφει τα παλιά ερυθρά αιμοσφαίρια μετά από περίπου τέσσερις μήνες, αλλά ορισμένες καταστάσεις μπορούν να προκαλέσουν πρόωρη καταστροφή – μια διαδικασία που ονομάζεται αιμόλυση. Η αυξημένη καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων μπορεί να προκύψει από:

• Αυτοάνοσες αντιδράσεις: Το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί λανθασμένα να επιτεθεί στα ερυθρά αιμοσφαίρια, καταστρέφοντάς τα ταχύτερα από το ρυθμό που τα αντικαθιστά ο μυελός των οστών.
• Κληρονομικές ανωμαλίες: Η δρεπανοκυτταρική νόσος, η ανεπάρκεια της αφυδρογονάσης της γλυκόζης-6-φωσφορικού άλατος και η κληρονομική σφαιροκυττάρωση αποδυναμώνουν τις μεμβράνες των ερυθρών αιμοσφαιρίων, προκαλώντας πρόωρη ρήξη.
• Λοιμώξεις και τοξίνες: Ορισμένες λοιμώξεις, φάρμακα ή έκθεση σε τοξικές ουσίες μπορούν να βλάψουν άμεσα τα ερυθρά αιμοσφαίρια.
• Διευρυμένος σπλήνας: Ο σπλήνας μπορεί να παγιδεύει και να καταστρέφει υπερβολικά τα ερυθρά αιμοσφαίρια όταν διογκώνεται λόγω νόσου.

Όταν τα ερυθρά αιμοσφαίρια διασπώνται πολύ γρήγορα, το σώμα απελευθερώνει χολερυθρίνη, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ίκτερο (κιτρίνισμα του δέρματος και των ματιών).

Συμπτώματα της έλλειψης ερυθρών αιμοσφαιρίων (αναιμία)

1. Κόπωση και αδυναμία

Η κόπωση είναι το πιο συνηθισμένο σύμπτωμα της ύπαρξης πολύ λίγων ερυθρών αιμοσφαιρίων. Κάθε ερυθρό αιμοσφαίριο περιέχει αιμοσφαιρίνη, η οποία δεσμεύει το οξυγόνο στους πνεύμονες και το απελευθερώνει στους ιστούς του σώματος. Όταν ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων μειώνεται, λιγότερο οξυγόνο φτάνει στους μυς, τον εγκέφαλο και τα όργανα. Το σώμα παράγει λιγότερη ενέργεια, επειδή το οξυγόνο είναι απαραίτητο για την παραγωγή κυτταρικής ενέργειας. Ως αποτέλεσμα, θα αισθάνεστε κουρασμένοι ακόμη και μετά από ελαφριά δραστηριότητα ή μπορεί να ξυπνάτε με την αίσθηση ότι δεν είστε ξεκούραστοι. Η αδυναμία συχνά συνοδεύει την κόπωση, επειδή οι μύες λαμβάνουν λιγότερο οξυγόνο, γεγονός που μειώνει την ικανότητά τους να συστέλλονται αποτελεσματικά.

2. Δύσπνοια

Οι πνεύμονες και η καρδιά συνεργάζονται για την παροχή οξυγόνου στον οργανισμό. Όταν πολύ λίγα ερυθρά αιμοσφαίρια μεταφέρουν οξυγόνο, ο οργανισμός προσπαθεί να αντισταθμίσει αναπνέοντας ταχύτερα και βαθύτερα. Θα παρατηρήσετε δύσπνοια κατά τη διάρκεια της άσκησης, του περπατήματος σε ανηφόρα ή ακόμη και σε κατάσταση ηρεμίας, εάν η αναιμία γίνει σοβαρή. Αυτή η δύσπνοια είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας του σώματος να αυξήσει την πρόσληψη οξυγόνου για να καλύψει τις απαιτήσεις των ιστών. Το αίσθημα αυτό μπορεί να επιδεινωθεί όταν είστε ξαπλωμένοι, επειδή η καρδιά και οι πνεύμονες πρέπει να εργάζονται πιο σκληρά για να παρέχουν οξυγόνο.

3. Χλωμό ή κιτρινωπό δέρμα

Το χρώμα του δέρματος συχνά αλλάζει όταν ο αριθμός των ερυθρών αιμοσφαιρίων μειώνεται. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια δίνουν στο αίμα το κόκκινο χρώμα του και όταν κυκλοφορούν λιγότερα ερυθρά αιμοσφαίρια, το δέρμα φαίνεται ωχρό, ιδίως στο πρόσωπο, τα χείλη, τα ούλα ή κάτω από τα νύχια. Ορισμένες μορφές αναιμίας, όπως οι μορφές που προκαλούνται από την καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, απελευθερώνουν χολερυθρίνη – μια κίτρινη χρωστική ουσία. Σε αυτή την περίπτωση, το δέρμα και το λευκό των ματιών συχνά εμφανίζονται κιτρινωπά. Αυτές οι χρωματικές αλλαγές αντικατοπτρίζουν τόσο την ποσότητα όσο και την ποιότητα των κυκλοφορούντων ερυθρών αιμοσφαιρίων.

4. Ζαλάδα

Ο εγκέφαλός μας απαιτεί συνεχή και επαρκή παροχή οξυγόνου. Όταν η παροχή οξυγόνου μειώνεται λόγω πολύ λίγων ερυθρών αιμοσφαιρίων, τα εγκεφαλικά κύτταρα λαμβάνουν λιγότερο οξυγόνο. Ως αποτέλεσμα, συχνά αισθάνεστε ζάλη όταν σηκώνεστε όρθιοι ή αλλάζετε γρήγορα θέση. Σε σοβαρή αναιμία, η λιποθυμία μπορεί να εμφανιστεί ακόμη και όταν κάθεστε ή ξεκουράζεστε. Το καρδιαγγειακό σύστημα προσπαθεί να διατηρήσει τη ροή του αίματος προς τον εγκέφαλο αυξάνοντας τον καρδιακό ρυθμό, αλλά αυτή η αντιστάθμιση μπορεί να μην αποτρέψει πλήρως τα συμπτώματα.

5. Γρήγορος ή ακανόνιστος καρδιακός παλμός

Η καρδιά αντιλαμβάνεται την έλλειψη οξυγόνου και ανταποκρίνεται με ταχύτερους χτύπους για να κυκλοφορήσουν ταχύτερα τα εναπομείναντα ερυθρά αιμοσφαίρια. Αυτός ο ταχύτερος καρδιακός ρυθμός βοηθά στην παροχή οξυγόνου στα ζωτικά όργανα, αλλά αυξάνει επίσης τον φόρτο εργασίας της καρδιάς. Μπορεί να αισθανθείτε αίσθημα παλμών ή ακανόνιστους καρδιακούς παλμούς. Με την πάροδο του χρόνου, η σοβαρή ή μακροχρόνια αναιμία μπορεί να προκαλέσει διόγκωση της καρδιάς ή να οδηγήσει σε καρδιακή ανεπάρκεια λόγω της χρόνιας υπερκόπωσης.

6. Κρύα χέρια και πόδια

Το μειωμένο οξυγόνο στο αίμα προκαλεί κακή κυκλοφορία του αίματος στα χέρια και τα πόδια. Τα αιμοφόρα αγγεία στα χέρια και τα πόδια συστέλλονται για να διατηρήσουν το οξυγόνο για ζωτικά όργανα όπως ο εγκέφαλος και η καρδιά. Ως αποτέλεσμα, τα χέρια και τα πόδια συχνά αισθάνονται κρύα ή μουδιασμένα. Το δέρμα σε αυτές τις περιοχές μπορεί επίσης να φαίνεται χλωμό ή γαλαζωπό. Αυτές οι αλλαγές σηματοδοτούν ότι οι ιστοί στα χέρια και τα πόδια λαμβάνουν λιγότερο οξυγόνο και ροή αίματος.

7. Πονοκέφαλος και δυσκολία συγκέντρωσης

Ο εγκέφαλος αντιδρά γρήγορα στην έλλειψη οξυγόνου. Τα πολύ λίγα ερυθρά αιμοσφαίρια οδηγούν σε μείωση της παροχής οξυγόνου στον εγκεφαλικό ιστό. Το αποτέλεσμα μπορεί να περιλαμβάνει πονοκεφάλους, σύγχυση ή δυσκολία συγκέντρωσης. Στα παιδιά μπορεί να εμφανιστεί κακή προσοχή και αργή μάθηση. Στους ενήλικες, η πνευματική δραστηριότητα μπορεί να μειωθεί.

8. Πόνος στο στήθος

Σε άτομα με υποκείμενη καρδιακή νόσο, η μείωση των ερυθρών αιμοσφαιρίων μπορεί να προκαλέσει πόνο στο στήθος, γνωστό και ως στηθάγχη. Ο καρδιακός μυς λαμβάνει λιγότερο οξυγόνο και υφίσταται πίεση κατά την άσκηση. Όταν η παροχή οξυγόνου δεν ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της καρδιάς, αναπτύσσεται πόνος. Αυτό το σύμπτωμα απαιτεί άμεση ιατρική φροντίδα, επειδή μπορεί να υποδεικνύει ότι η καρδιά δεν λαμβάνει αρκετό οξυγόνο για να λειτουργήσει με ασφάλεια.

9. Εύθραυστα νύχια και τριχόπτωση

Η χρόνια έλλειψη οξυγόνου επηρεάζει τους ταχέως αναπτυσσόμενους ιστούς, όπως τα νύχια και τα μαλλιά. Τα νύχια γίνονται συχνά λεπτά ή εύθραυστα. Τα μαλλιά συχνά πέφτουν πιο εύκολα ή μεγαλώνουν αργά.

10. Ασυνήθιστες λιγούρες και αλλαγές στη γλώσσα

Η σιδηροπενική αναιμία, μία από τις πιο συχνές αιτίες της υπερβολικής έλλειψης ερυθρών αιμοσφαιρίων, μπορεί να οδηγήσει σε συγκεκριμένα συμπτώματα, όπως η επιθυμία για μη διατροφικά αντικείμενα (πάγο, χώμα ή χαρτί), μια κατάσταση γνωστή ως pica. Η γλώσσα μπορεί να γίνει επώδυνη, λεία ή πρησμένη λόγω της μειωμένης παροχής οξυγόνου στα επιφανειακά κύτταρά της.

Πότε πρέπει να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια;

Πρέπει να αναζητήσετε αμέσως ιατρική βοήθεια εάν εμφανίσετε επίμονη κόπωση, δύσπνοια ή χλωμό δέρμα. Ο γιατρός μπορεί να επιβεβαιώσει τη διάγνωση με μια εξέταση αίματος που μετρά την αιμοσφαιρίνη, τον αιματοκρίτη και τον αριθμό των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Ο προσδιορισμός της αιτίας της αναιμίας είναι απαραίτητος, διότι η θεραπεία εξαρτάται από το αν το πρόβλημα προκύπτει από απώλεια αίματος, μειωμένη παραγωγή ή αυξημένη καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων.