Η γιαγιά μου έχει συχνά ψευδαισθήσεις, γιατί;

Οι ψευδαισθήσεις, όπου κάποιος αντιλαμβάνεται κάτι που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα (όπως το βλέμμα, την ακοή ή την αίσθηση των πραγμάτων που δεν υπάρχουν), μπορεί να κάνει ένα άτομο και τα μέλη της οικογένειάς τους να αισθάνονται φόβο, σύγχυση και άγχος. Όταν ένας μεγαλύτερος ενήλικας, όπως μια γιαγιά, συχνά βιώνει ψευδαισθήσεις, μπορεί να αφορά. Υπάρχουν πολλές αιτίες, που κυμαίνονται από ιατρικές καταστάσεις έως παρενέργειες των φαρμάκων. Παρακάτω, θα εξηγήσουμε τις πιο συνηθισμένες αιτίες των ψευδαισθήσεων σε ηλικιωμένους ενήλικες και θα παρέχουμε πληροφορίες σχετικά με τη διάγνωση και τις επιλογές θεραπείας.

1. Άνοια και νόσο του Alzheimer

Η άνοια, ιδιαίτερα η νόσος του Alzheimer, είναι μία από τις πιο συνηθισμένες αιτίες ψευδαισθήσεων σε ηλικιωμένους ενήλικες. Η νόσος του Alzheimer είναι μια προοδευτική νευρολογική διαταραχή που προκαλεί βλάβη στα εγκεφαλικά κύτταρα, οδηγώντας σε γνωστική παρακμή. Καθώς ο εγκέφαλος επιδεινώνεται, μπορεί να επηρεάσει διάφορες λειτουργίες, συμπεριλαμβανομένης της αντίληψης και της μνήμης. Οι ψευδαισθήσεις στο Αλτσχάιμερ μπορούν να προκύψουν λόγω αλλαγών στη χημική ισορροπία του εγκεφάλου ή λόγω σύγχυσης που προκαλείται από την απώλεια μνήμης. Τα μέρη του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για την επεξεργασία αισθητικών πληροφοριών ενδέχεται να διαταραχθούν, οδηγώντας σε εσφαλμένες αντιλήψεις ή “ψευδείς” αισθητικές εμπειρίες.

Διάγνωση

Απαιτείται μια ολοκληρωμένη ιατρική αξιολόγηση για τη διάγνωση της άνοιας και της νόσου του Alzheimer. Η αξιολόγηση αυτή περιλαμβάνει συχνά φυσικές και νευρολογικές εξετάσεις, γνωστικές δοκιμές και απεικόνιση εγκεφάλου (όπως σάρωση MRI ή CT). Ένας γιατρός μπορεί επίσης να ρωτήσει για το ιατρικό ιστορικό της οικογένειας και να διεξάγει μια αξιολόγηση ψυχικής κατάστασης για να αξιολογήσει τη γνωστική λειτουργία. Οι ψευδαισθήσεις είναι πιο συχνές στα μεταγενέστερα στάδια της νόσου του Alzheimer, οπότε η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να επικεντρωθεί στον εντοπισμό της γνωστικής παρακμής.

Επιλογές θεραπείας:

Επί του παρόντος δεν υπάρχει θεραπεία για τη νόσο του Alzheimer, αλλά τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση των συμπτωμάτων. Οι αναστολείς της χολινεστεράσης (π.χ., donepezil, rivastigmine) μπορούν να συνταγογραφηθούν για την επιβράδυνση της γνωστικής παρακμής και τη βοήθεια των προβλημάτων μνήμης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα αντιψυχωσικά φάρμακα (π.χ. quetiapine, ρισπεριδόνη) μπορούν να χρησιμοποιηθούν προσεκτικά για τη θεραπεία ψευδαισθήσεων, αλλά αυτά τα φάρμακα συνήθως προορίζονται για σοβαρές περιπτώσεις λόγω παρενεργειών, ειδικά σε ηλικιωμένους ενήλικες. Οι μη φαρμακολογικές προσεγγίσεις, όπως η θεραπεία με γνωστική διέγερση και η διατήρηση ενός σταθερού περιβάλλοντος χαμηλού στρες, μπορούν επίσης να βοηθήσουν.

2. Νόσος του Πάρκινσον

Η νόσος του Parkinson είναι μια νευροεκφυλιστική διαταραχή που επηρεάζει κυρίως την κίνηση, αλλά μπορεί επίσης να οδηγήσει σε γνωστικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένων ψευδαισθήσεων. Αυτή η ασθένεια προκαλεί απώλεια κυττάρων που παράγουν ντοπαμίνη στον εγκέφαλο, τα οποία διαταράσσουν την επικοινωνία μεταξύ διαφορετικών τμημάτων του εγκεφάλου. Αυτή η διαταραχή μπορεί να οδηγήσει σε τόσο τα κινητικά συμπτώματα (όπως οι τρόμο και η δυσκαμψία) όσο και τα μη κινητικά συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένων ψευδαισθήσεων. Οι ψευδαισθήσεις μπορεί να είναι οπτική ψευδαίσθηση (π.χ. βλέποντας ανθρώπους ή ζώα) ή ακουστική ψευδαίσθηση (φωνές ακρόασης) και τείνουν να εμφανίζονται καθώς η νόσος προχωράει ή ως αποτέλεσμα της φαρμακευτικής αγωγής.

Διάγνωση

Η νόσος του Parkinson διαγιγνύεται μέσω ενός συνδυασμού ιατρικού ιστορικού, φυσικής εξέτασης και παρατήρησης των συμπτωμάτων. Δεν υπάρχει ενιαία δοκιμή για τη νόσο του Πάρκινσον. Ωστόσο, ένας νευρολόγος μπορεί να εκτελέσει διάφορες διαγνωστικές εξετάσεις, συμπεριλαμβανομένων των σαρώσεων μαγνητικής τομογραφίας ή των εξετάσεων αίματος, για να αποκλείσει άλλες καταστάσεις. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται συχνά με βάση την παρουσία κινητικών συμπτωμάτων (όπως οι τρόμο ή η βραδυκινησία) και το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς.

Επιλογές θεραπείας:

Η νόσος του Parkinson μπορεί να αντιμετωπιστεί με φάρμακα που βοηθούν στα συμπτώματα ελέγχου, ιδιαίτερα τις αντικαταστάσεις της ντοπαμίνης (π.χ. λεβοντόπα) ή τους αγωνιστές ντοπαμίνης (π.χ. πραμιπεξόλη). Ωστόσο, τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της νόσου του Parkinson μπορεί μερικές φορές να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν ψευδαισθήσεις, ειδικά σε ηλικιωμένους ενήλικες. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι γιατροί μπορούν να προσαρμόσουν το σχήμα φαρμάκων, να μειώσουν τις δοσολογίες ή να δοκιμάσουν εναλλακτικές θεραπείες. Εάν οι ψευδαισθήσεις παραμένουν, τα αντιψυχωσικά φάρμακα (όπως η quetiapine) μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε χαμηλές δόσεις, αν και πρέπει να παρακολουθούνται στενά λόγω πιθανών παρενεργειών.

3. Παρενέργειες φαρμάκων

Ορισμένα φάρμακα, ειδικά τα φάρμακα που συνήθως συνταγογραφούνται σε ηλικιωμένους ενήλικες, μπορούν να προκαλέσουν ψευδαισθήσεις ως παρενέργεια. Τα φάρμακα όπως οι βενζοδιαζεπίνες, τα αντικαταθλιπτικά, τα αντιχολινεργικά και τα οπιοειδή είναι γνωστό ότι αυξάνουν τον κίνδυνο ψευδαισθήσεων, ιδιαίτερα όταν λαμβάνονται σε υψηλότερες δόσεις ή σε εκτεταμένες περιόδους. Αυτά τα φάρμακα μπορούν να παρεμβαίνουν στην ισορροπία νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο ή να επηρεάσουν τις περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην αισθητηριακή επεξεργασία, οδηγώντας σε αντιληπτικές διαταραχές.

Διάγνωση

Η διάγνωση των ψευδαισθήσεων που προκαλούνται από φάρμακα απαιτεί διεξοδική ανασκόπηση του ιστορικού χρήσης φαρμάκων του ασθενούς. Ένας γιατρός θα αξιολογήσει το χρονοδιάγραμμα των ψευδαισθήσεων σε σχέση με τη χρήση νέων φαρμάκων ή αλλαγών στη δοσολογία. Οι εξετάσεις αίματος ή ο έλεγχος των φαρμάκων μπορούν επίσης να γίνουν για να ελέγξουν τα επίπεδα συγκεκριμένων φαρμάκων στο σώμα.

Επιλογές θεραπείας:

Εάν η φαρμακευτική αγωγή είναι υποψία ότι είναι η αιτία, ο γιατρός μπορεί να προτείνει να μειώσει τη δόση φαρμάκων, να διακόψει αυτό το φάρμακο ή να μεταβεί σε εναλλακτικό φάρμακο με χαμηλότερο κίνδυνο να προκαλέσει παραισθήσεις. Είναι απαραίτητο να συνεργαστείτε στενά με έναν γιατρό κατά την προσαρμογή των φαρμάκων, επειδή η ξαφνική διακοπή ορισμένων φαρμάκων μπορεί να έχει σοβαρές παρενέργειες.

4. Παραλήρημα

Το Delirium είναι μια κατάσταση οξείας σύγχυσης και αποπροσανατολισμού, που συχνά προκαλείται από μια υποκείμενη ιατρική κατάσταση, όπως η μόλυνση, η αφυδάτωση ή οι μεταβολικές ανισορροπίες. Οι ηλικιωμένοι ενήλικες είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στο παραλήρημα και οι ψευδαισθήσεις είναι ένα κοινό σύμπτωμα. Το παραλήρημα προκύπτει από μια ανισορροπία στη λειτουργία του εγκεφάλου, που συχνά προκαλείται από φυσική ασθένεια ή ιατρική παρέμβαση (π.χ. χειρουργική επέμβαση, νοσηλεία). Σε αυτή την κατάσταση, ο εγκέφαλος μπορεί να παρερμηνεύσει τις αισθητηριακές πληροφορίες, οδηγώντας σε ψευδαισθήσεις.

Διάγνωση

Το παραλήρημα διαγιγνώσκεται μέσω κλινικής αξιολόγησης, συμπεριλαμβανομένης της ανασκόπησης του ιατρικού ιστορικού του ασθενούς, των σημερινών συνθηκών υγείας και των φαρμάκων. Ο γιατρός θα αξιολογήσει επίσης τη γνωστική λειτουργία, το εύρος προσοχής και το συνολικό επίπεδο συνείδησης του ασθενούς. Οι εξετάσεις αίματος και οι μελέτες απεικόνισης μπορούν να γίνουν για τον εντοπισμό τυχόν υποκείμενων αιτιών, όπως η μόλυνση ή η αφυδάτωση.

Επιλογές θεραπείας:

Η θεραπεία για το παραλήρημα επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση της υποκείμενης αιτίας (π.χ., στη θεραπεία λοιμώξεων, στη διόρθωση της αφυδάτωσης ή στη διαχείριση των μεταβολικών ανισορροπιών). Η εξασφάλιση ενός ήρεμου και οικείου περιβάλλοντος μπορεί επίσης να βοηθήσει, όπως μπορεί να ελαχιστοποιήσει τους φυσικούς περιορισμούς ή τα περιττά φάρμακα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα αντιψυχωσικά φάρμακα (όπως η αλοπεριδόλη) μπορούν να συνταγογραφηθούν για σοβαρές ψευδαισθήσεις, αλλά αυτά τα φάρμακα πρέπει να χρησιμοποιούνται προσεκτικά σε ηλικιωμένους ενήλικες.

5. Όραμα ή διαταραχές ακοής

Για μερικούς ηλικιωμένους ενήλικες, οι ψευδαισθήσεις μπορούν να συνδεθούν με την αισθητηριακή στέρηση, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις σημαντικής όρασης ή απώλειας ακοής. Ο εγκέφαλος μπορεί να προσπαθήσει να αντισταθμίσει την έλλειψη αισθητηριακών εισροών, δημιουργώντας ψευδαισθήσεις, ειδικά οπτικές ή ακουστικές ψευδαισθήσεις. Αυτές οι ψευδαισθήσεις αναφέρονται μερικές φορές ως “σύνδρομο Charles Bonnet” σε περιπτώσεις απώλειας όρασης. Σε αυτή την κατάσταση, τα άτομα με σοβαρή βλάβη όρασης μπορεί να δουν ζωντανές, ανύπαρκτες εικόνες ή άτομα.

Διάγνωση

Ένα διεξοδικό μάτι ή μια εξέταση ακοής μπορεί να βοηθήσει να προσδιοριστεί εάν η αισθητηριακή εξασθένηση συμβάλλει στις ψευδαισθήσεις. Οι δοκιμές όρασης, συμπεριλαμβανομένων των σαρώσεων αμφιβληστροειδούς ή της τομογραφίας οπτικής συνοχής, μπορούν να διαγνώσουν καταστάσεις όπως εκφυλισμός της ωχράς κηλίδας ή διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια. Οι εξετάσεις ακοής (ακουστική) μπορούν να βοηθήσουν στον εντοπισμό απώλειας ακοής που μπορεί να συμβάλλει στην ακουστική ψευδαισθήσεις.

Επιλογές θεραπείας:

Η θεραπεία επικεντρώνεται στη βελτίωση ή την αντιστάθμιση της αισθητικής απώλειας. Σε περιπτώσεις εξασθένησης της όρασης, η χρήση συσκευών μεγέθυνσης ή διορθωτικών φακών μπορεί να βοηθήσει. Τα βοηθήματα ακοής μπορούν να βελτιώσουν την ακοή και να μειώσουν τις ακουστικές ψευδαισθήσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η θεραπεία για να βοηθήσει τα άτομα να αντιμετωπίσουν τις ψευδαισθήσεις τους, όπως η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, μπορεί επίσης να είναι επωφελής.

6. Συγκροτήματα ψυχικής υγείας (π.χ. κατάθλιψη, σχιζοφρένεια)

Ενώ πιο συνηθισμένα σε νεαρά άτομα, ορισμένοι ηλικιωμένοι ενήλικες μπορούν να αναπτύξουν συνθήκες ψυχικής υγείας όπως η κατάθλιψη ή η σχιζοφρένεια, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν ψευδαισθήσεις. Η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους, ειδικά όταν δεν έχει υποβληθεί σε θεραπεία, μπορεί να οδηγήσει σε ψυχωσικά χαρακτηριστικά, συμπεριλαμβανομένων ψευδαισθήσεων. Η σχιζοφρένεια είναι μια χρόνια κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει ακουστικές ή οπτικές ψευδαισθήσεις, αν και είναι λιγότερο συνηθισμένη στους ηλικιωμένους ενήλικες.

Διάγνωση

Η διάγνωση των ψευδαισθήσεων που σχετίζονται με την ψυχική υγεία εκτελείται με μια ολοκληρωμένη ψυχιατρική αξιολόγηση. Ένας γιατρός θα ρωτήσει για το συναισθηματικό και ψυχολογικό ιστορικό του ασθενούς, τα τρέχοντα συμπτώματα και το οικογενειακό ιστορικό των προβλημάτων ψυχικής υγείας. Οι τυποποιημένες ψυχιατρικές αξιολογήσεις και προβολές μπορούν να βοηθήσουν στον προσδιορισμό του εάν υπάρχει κατάθλιψη, σχιζοφρένεια ή άλλη διαταραχή ψυχικής υγείας.

Επιλογές θεραπείας:

Οι συνθήκες ψυχικής υγείας όπως η κατάθλιψη και η σχιζοφρένεια αντιμετωπίζονται με συνδυασμό ψυχοθεραπείας και φαρμάκων. Τα αντικαταθλιπτικά (όπως SSRIs) ή τα αντιψυχωσικά (όπως η ολανζαπίνη ή η ρισπεριδόνη) μπορούν να συνταγογραφηθούν ανάλογα με την υποκείμενη κατάσταση. Η θεραπεία, συμπεριλαμβανομένης της θεραπείας με γνωστική συμπεριφορά, μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να διαχειριστούν τα συμπτώματα και να βελτιώσουν τις στρατηγικές αντιμετώπισης.

Συνοπτικά, οι ψευδαισθήσεις σε ηλικιωμένα άτομα, όπως η γιαγιά σας, μπορούν να προκληθούν από διάφορες ιατρικές παθήσεις, παρενέργειες φαρμάκων ή αισθητηριακές βλάβες. Ο προσδιορισμός της υποκείμενης αιτίας είναι απαραίτητος για την κατάλληλη θεραπεία, όπως η προσαρμογή των φαρμάκων, η διαχείριση των νευρολογικών καταστάσεων ή η αντιμετώπιση της όρασης και της απώλειας ακοής. Η διαβούλευση ενός επαγγελματία υγειονομικής περίθαλψης για μια διεξοδική αξιολόγηση είναι ο καλύτερος τρόπος για τη θεραπεία και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής τόσο για το προσβεβλημένο άτομο όσο και για την οικογένειά του.