Ποιος κάνει διάγνωση ΔΕΠΥ;

Εάν υποψιάζεστε ότι είτε εσείς είτε το παιδί σας μπορεί να έχετε ΔΕΠΥ, το πρώτο βήμα είναι να συμβουλευτείτε τον γιατρό πρωτοβάθμιας περίθαλψης ή τον παιδίατρό σας. Μπορούν να πραγματοποιήσουν αρχικές εξετάσεις και αξιολογήσεις για τη διάγνωση της ΔΕΠΥ. Ωστόσο, για μια πιο εμπεριστατωμένη αξιολόγηση, μπορεί να σας παραπέμψουν σε ειδικούς, όπως:

• ψυχιάτρους
• ψυχολόγων
• νευροψυχολόγοι
• κλινικοί κοινωνικοί λειτουργοί
• αδειοδοτημένους συμβούλους

Αυτοί οι ειδικοί μπορούν να παρέχουν ολοκληρωμένες αξιολογήσεις και προσαρμοσμένα σχέδια θεραπείας.

Οι επαγγελματίες του σχολικού συστήματος, όπως οι σχολικοί ψυχολόγοι και οι επαγγελματίες ειδικής αγωγής, μπορούν να βοηθήσουν σε προκαταρκτικές αξιολογήσεις για ΔΕΠΥ στα παιδιά, αλλά μόνο εξειδικευμένοι επαγγελματίες υγείας, όπως παιδίατροι ή παιδοψυχίατροι, μπορούν να παρέχουν επίσημη διάγνωση.

Η ΔΕΠΥ συνήθως διαγιγνώσκεται μέσω μιας ολοκληρωμένης αξιολόγησης που περιλαμβάνει μια ενδελεχή κλινική αξιολόγηση, μια ανασκόπηση του ιατρικού και αναπτυξιακού ιστορικού του ατόμου και τη συμβολή των γονέων, των δασκάλων ή των φροντιστών.

Η διαδικασία διεξάγεται συνήθως από ειδικευμένους επαγγελματίες υγείας, όπως παιδίατρους, παιδοψυχίατρους ή κλινικούς ψυχολόγους που λαμβάνουν υπόψη τα διαγνωστικά κριτήρια που περιγράφονται στο Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5η έκδοση, αναθεώρηση κειμένου (DSM-5-TR).

Διάφορα εργαλεία χρησιμοποιούνται για τη συλλογή πληροφοριών και την αξιολόγηση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ, όπως:

• Κλίμακες αξιολόγησης ΔΕΠΥ: Ερωτηματολόγια συμπληρωμένα από γονείς, εκπαιδευτικούς ή άτομα.
• Συνεχείς δοκιμές απόδοσης (CPTs): Απόδειξη προτείνει ότι το τεστ συνεχούς απόδοσης (CPT) είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς τρόπους για την αντικειμενική αξιολόγηση της απροσεξίας και της παρορμητικότητας στη ΔΕΠΥ.
• Παρατήρηση συμπεριφοράς: Άμεση παρατήρηση συμπεριφοράς σε διαφορετικές ρυθμίσεις.
• Νευροψυχολογικός έλεγχος: Αξιολόγηση γνωστικών λειτουργιών.
• Τεστ IQ: Χορηγείται για τον αποκλεισμό άλλων αιτιών προβλημάτων προσοχής.
• Ψυχολογικές συνεντεύξεις: Σε βάθος συζητήσεις με επαγγελματίες υγείας.
• Ερωτηματολόγια και λίστες ελέγχου: Αξιολόγηση καθημερινής λειτουργικότητας και συννοσηρών καταστάσεων.

Στο μέλλον, οι σαρώσεις εγκεφάλου ενδέχεται να διαδραματίσουν ρόλο στη διάγνωση της ΔΕΠΥ, χάρη σε έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2022 υποδηλώνοντας μια σύνδεση μεταξύ της ΔΕΠΥ και των αλλαγών στον όγκο της λευκής ουσίας του εγκεφάλου. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή, αυτοί οι δείκτες δεν είναι ακόμη αρκετά συγκεκριμένοι ή αξιόπιστοι για να αντικαταστήσουν τις τυπικές κλινικές αξιολογήσεις και τα κριτήρια DSM-5-TR.

Το κόστος μιας αξιολόγησης ΔΕΠΥ μπορεί να ποικίλλει ευρέως ανάλογα με διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της τοποθεσίας, του επαγγελματία υγείας ή του ειδικού που διεξάγει την αξιολόγηση και των ειδικών δοκιμών και αξιολογήσεων που πραγματοποιούνται.

Κατά μέσο όρο, μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση ΔΕΠΥ μπορεί να κυμαίνεται από μερικές εκατοντάδες έως μερικές χιλιάδες δολάρια. Η ασφάλιση υγείας μπορεί να καλύπτει ένα μέρος της αξιολόγησης, αλλά η έκταση της κάλυψης μπορεί να ποικίλλει ευρέως.

Τα διαγνωστικά κριτήρια DSM-5-TR για τη ΔΕΠΥ έχουν ως εξής:

Συμπτώματα απροσεξίας: Θα πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον έξι (για παιδιά κάτω των 17 ετών) ή πέντε (για 17 ετών και άνω) συμπτώματα απροσεξίας, που να διαρκούν τουλάχιστον 6 μήνες.

• Συχνά κάνει απρόσεκτα λάθη και παραβλέπει λεπτομέρειες σε εργασίες ή δραστηριότητες.
• Αγωνίζεται να διατηρήσει την προσοχή σε εργασίες ή παιχνίδι.
• Φαίνεται ότι δεν ακούει όταν του μιλάνε απευθείας.
• Συχνά αποτυγχάνει να ακολουθήσει τις οδηγίες και να ολοκληρώσει εργασίες που σχετίζονται με το σχολείο ή την εργασία.
• Δυσκολεύεται να οργανώσει εργασίες και δραστηριότητες.
• Συχνά αποφεύγει ή αντιπαθεί δραστηριότητες που απαιτούν παρατεταμένη πνευματική προσπάθεια.
• Χάνει αντικείμενα απαραίτητα για εργασίες και δραστηριότητες.
• Αποσπάται εύκολα η προσοχή από εξωτερικά ερεθίσματα.
• Συχνά ξεχνά τις καθημερινές δραστηριότητες.

Συμπτώματα υπερκινητικότητας και παρορμητικότητας: Ομοίως, θα πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον έξι (για παιδιά κάτω των 17 ετών) ή πέντε (για 17 ετών και άνω) συμπτώματα υπερκινητικότητας-παρορμητικότητας, τα οποία επιμένουν για τουλάχιστον 6 μήνες.

• Συχνά ταράζεται, χτυπά τα χέρια ή τα πόδια ή τσακίζεται στο κάθισμα.
• Φεύγει από το κάθισμα σε καταστάσεις όπου αναμένεται να παραμείνει καθισμένος.
• Τρέχει ή σκαρφαλώνει σε ακατάλληλες καταστάσεις (οι έφηβοι και οι ενήλικες μπορεί να αισθάνονται ανήσυχοι).
• Δεν μπορεί να ασχοληθεί ήσυχα με δραστηριότητες αναψυχής.
• Συχνά φαίνεται να βρίσκεται σε συνεχή κίνηση.
• Μιλάει υπερβολικά.
• Θολώνει τις απαντήσεις πριν ολοκληρωθούν οι ερωτήσεις.
• Δυσκολεύονται να περιμένουν τη σειρά τους.
• Διακόπτει ή παρεμβαίνει σε άλλους (π.χ. διακόπτει συνομιλίες ή παιχνίδια).

Επιπλέον, πρέπει να πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

• Αρκετά απρόσεκτα ή υπερκινητικά-παρορμητικά συμπτώματα θα πρέπει να έχουν εμφανιστεί πριν από την ηλικία των 12 ετών.
• Τα συμπτώματα πρέπει να εμφανίζονται σε δύο ή περισσότερα περιβάλλοντα (π.χ. σπίτι, σχολείο, δουλειά, με φίλους ή οικογένεια).
• Σαφείς ενδείξεις ότι τα συμπτώματα παρεμβαίνουν στην κοινωνική, σχολική ή επαγγελματική λειτουργία.
• Τα συμπτώματα δεν πρέπει να εξηγούνται καλύτερα από άλλη ψυχική διαταραχή.
• Τα συμπτώματα δεν πρέπει να εμφανίζονται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της σχιζοφρένειας ή άλλης ψυχωτικής διαταραχής.

Με βάση τους τύπους των συμπτωμάτων, η ΔΕΠΥ μπορεί να εκδηλωθεί σε τρεις διαφορετικές εκδηλώσεις:

• Συνδυασμένη παρουσίαση: Όταν υπάρχουν αρκετά συμπτώματα τόσο της απροσεξίας όσο και της υπερκινητικότητας-παρορμητικότητας τους τελευταίους 6 μήνες.
• Κυρίως απρόσεκτη παρουσίαση: Όταν υπάρχουν αρκετά συμπτώματα απροσεξίας, αλλά όχι υπερκινητικότητας-παρορμητικότητας, τους τελευταίους 6 μήνες.
• Κυρίως υπερκινητική-παρορμητική παρουσίαση: Όταν υπάρχουν αρκετά συμπτώματα υπερκινητικότητας-παρορμητικότητας, αλλά όχι απροσεξίας, τους τελευταίους 6 μήνες.

Ακολουθούν μερικές συμβουλές για την εύρεση επαγγελματία για τη διάγνωση της ΔΕΠΥ:

• Ξεκινήστε με τον γιατρό πρωτοβάθμιας περίθαλψης (PCP) ή τον παιδίατρό σας: Ο παιδίατρος του παιδιού σας μπορεί να κάνει μια αρχική αξιολόγηση και να σας παραπέμψει σε έναν ειδικό εάν χρειαστεί. Μπορείτε επίσης να ζητήσετε βοήθεια από το PCP σας εάν ενδιαφέρεστε να κάνετε τον εαυτό σας τεστ ΔΕΠΥ σε ενήλικες.
• Λάβετε συστάσεις: Ζητήστε συστάσεις από επαγγελματία υγείας, φίλους, οικογένεια ή ομάδες υποστήριξης για ΔΕΠΥ. Οι παραπομπές από στόμα σε στόμα μπορούν να σας βοηθήσουν να βρείτε έναν αξιόπιστο επαγγελματία.
• Εξετάστε την ασφαλιστική κάλυψη: Ελέγξτε εάν ο επαγγελματίας αποδέχεται την ασφάλιση υγείας σας για να ελαχιστοποιήσετε τα έξοδα από την τσέπη σας.
• Μιλήστε με κάποιον στο σχολείο του παιδιού σας: Ζητήστε μια συνάντηση με τον δάσκαλο, τον σχολικό σύμβουλο ή τον ψυχολόγο του παιδιού σας για να συζητήσετε τις ανησυχίες σας και να διερευνήσετε πιθανή υποστήριξη εντός του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος.
• Εμπιστεύσου τα ένστικτά σου: Επιλέξτε έναν επαγγελματία υγείας με τον οποίο νιώθετε άνετα και μπορείτε να δημιουργήσετε μια καλή σχέση. Η αποτελεσματική επικοινωνία είναι ζωτικής σημασίας για τη διάγνωση και τη θεραπεία της ΔΕΠΥ.

Η σύνδεση με έναν επαγγελματία υγείας για να λάβετε μια διάγνωση ΔΕΠΥ, είτε για εσάς είτε για το παιδί σας, είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα για να αποκτήσετε πρόσβαση στην απαραίτητη υποστήριξη και θεραπείες για αποτελεσματική διαχείριση των συμπτωμάτων.

Εάν υποπτεύεστε ΔΕΠΥ, μη διστάσετε να απευθυνθείτε στον γιατρό πρωτοβάθμιας περίθαλψης, τον παιδίατρο ή έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Μπορεί να κάνει σημαντική διαφορά στη διαχείριση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής σας.