Γιατί πολλοί άνθρωποι παθαίνουν καρδιοπάθεια όταν γερνούν;

Οι καρδιακές παθήσεις γίνονται πιο διαδεδομένες με την ηλικία λόγω ενός συνδυασμού βιολογικών παραγόντων, τρόπου ζωής και περιβαλλοντικών παραγόντων. Καθώς μεγαλώνουμε, το σώμα μας υφίσταται διάφορες φυσιολογικές αλλαγές που αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών προβλημάτων. Παρακάτω είναι οι κύριοι λόγοι.

Λόγοι για τους οποίους πολλοί άνθρωποι παθαίνουν καρδιοπάθεια όταν γεράσουν

1. Γήρανση των αιμοφόρων αγγείων

Με την πάροδο του χρόνου, τα αιμοφόρα αγγεία χάνουν την ελαστικότητά τους λόγω αλλαγών στη δομή και τη σύνθεση των αρτηριακών τοιχωμάτων. Η κύρια αιτία είναι η διάσπαση της ελαστίνης – μιας πρωτεΐνης που παρέχει ευελιξία στα αιμοφόρα αγγεία. Οι ίνες ελαστίνης αποικοδομούνται λόγω επαναλαμβανόμενης μηχανικής καταπόνησης από την αρτηριακή πίεση και την έκθεση σε αντιδραστικά είδη οξυγόνου (reactive oxygen species, συντομογραφία: ROS). Τα ROS είναι ασταθή μόρια που δημιουργούνται κατά τη διάρκεια μεταβολικών διεργασιών. Τα ROS προκαλούν οξειδωτική βλάβη στην ελαστίνη και σε άλλα κυτταρικά συστατικά, οδηγώντας στην αποδυνάμωση του αρτηριακού τοιχώματος. Επιπλέον, οι μηχανισμοί επιδιόρθωσης της ελαστίνης μειώνονται με την ηλικία, με αποτέλεσμα την προοδευτική απώλεια.

Επιπλέον, το κολλαγόνο – μια άλλη δομική πρωτεΐνη – συσσωρεύεται και σκληραίνει τα αρτηριακά τοιχώματα λόγω της αυξημένης παραγωγής κολλαγόνου από τα λεία μυϊκά κύτταρα των αγγείων και της μειωμένης διάσπασης από τις μεταλλοπρωτεϊνάσες μήτρας (MMPs) – ένζυμα που είναι υπεύθυνα για την αναδιαμόρφωση της εξωκυτταρικής μήτρας. Αυτή η συσσώρευση επιδεινώνεται περαιτέρω από τα τελικά προϊόντα προηγμένης γλυκοζυλίωσης, τα οποία σχηματίζονται όταν τα σάκχαρα συνδέονται με πρωτεΐνες όπως το κολλαγόνο, καθιστώντας τις πιο άκαμπτες και λιγότερο λειτουργικές.

Η συσσώρευση πλάκας (αθηροσκλήρωση) εξελίσσεται επίσης με την ηλικία, επειδή τα λιπίδια, τα φλεγμονώδη κύτταρα και άλλες ουσίες συσσωρεύονται στα αρτηριακά τοιχώματα για δεκαετίες. Η χρόνια φλεγμονή, που προκαλείται από αλλαγές στο ανοσοποιητικό σύστημα και παράγοντες τρόπου ζωής, επιταχύνει αυτή τη διαδικασία. Η μειωμένη ικανότητα του σώματος να καθαρίζει αυτές τις εναποθέσεις και να επισκευάζει το ενδοθήλιο επιταχύνει αυτή τη διαδικασία.

2. Συσσώρευση παραγόντων κινδύνου

Πολλοί παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, η υψηλή χοληστερόλη, ο διαβήτης και η παχυσαρκία, αναπτύσσονται ή επιδεινώνονται με τα χρόνια λόγω βιολογικών παραγόντων και παραγόντων του τρόπου ζωής. Η υψηλή αρτηριακή πίεση στους ηλικιωμένους ενήλικες συχνά προκύπτει από σκληρυμένες αρτηρίες, οι οποίες απαιτούν από την καρδιά να ασκήσει περισσότερη δύναμη για να αντλήσει αίμα. Οι δύσκαμπτες αρτηρίες μειώνουν την ικανότητά τους να ρυθμίζουν την πίεση που δημιουργείται από τον καρδιακό παλμό, οδηγώντας σε υψηλότερη συστολική αρτηριακή πίεση. Επιπλέον, τα νεφρά, τα οποία βοηθούν στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης ελέγχοντας την ισορροπία των υγρών, γίνονται λιγότερο αποτελεσματικά με την ηλικία, συμβάλλοντας στην υπέρταση.

Τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης αυξάνονται λόγω των αλλαγών που σχετίζονται με την ηλικία στον μεταβολισμό των λιπιδίων και της μειωμένης αποτελεσματικότητας του ήπατος να καθαρίσει τη χοληστερόλη από λιποπρωτεΐνη χαμηλής πυκνότητας (LDL). Ο επιπολασμός του διαβήτη αυξάνεται λόγω της αντίστασης στην ινσουλίνη, η οποία μπορεί να επιδεινωθεί με την ηλικία λόγω παραγόντων όπως το αυξημένο σπλαχνικό λίπος και η μειωμένη λειτουργία των βήτα-κυττάρων του παγκρέατος. Αυτοί οι αθροιστικοί κίνδυνοι αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα καρδιακής νόσου.

3. Πτώση των μηχανισμών κυτταρικής επιδιόρθωσης

Με την ηλικία, η ικανότητα του σώματός μας να επισκευάζει και να αναγεννά κατεστραμμένα κύτταρα μειώνεται λόγω της μειωμένης δραστηριότητας στα βλαστοκύτταρα και της μείωσης της αυτοφαγίας. Η αυτοφαγία είναι μια διαδικασία όπου τα κύτταρα αφαιρούν τα κατεστραμμένα συστατικά. Το οξειδωτικό στρες, που προκαλείται από μια ανισορροπία μεταξύ των ελεύθερων ριζών και των αντιοξειδωτικών, βλάπτει το DNA, τις πρωτεΐνες και τα λιπίδια, μειώνοντας την κυτταρική λειτουργία. Επιπλέον, τα τελομερή – τα προστατευτικά καλύμματα στα άκρα των χρωμοσωμάτων – βραχύνονται με κάθε κυτταρική διαίρεση. Όταν τα τελομερή γίνονται εξαιρετικά κοντά, τα κύτταρα εισέρχονται σε κατάσταση γήρανσης (γήρανση) ή πεθαίνουν, μειώνοντας την ικανότητα για επισκευή των ιστών. Η χρόνια φλεγμονή, η οποία γίνεται πιο διαδεδομένη με την ηλικία, αναστέλλει περαιτέρω τις διαδικασίες αποκατάστασης και συμβάλλει στη βλάβη των ιστών.

4. Αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία της καρδιάς

Η καρδιά υφίσταται δομικές και λειτουργικές αλλαγές λόγω της γήρανσης. Το μυοκάρδιο παρουσιάζει αυξημένη ακαμψία λόγω της εναπόθεσης κολλαγόνου και της διασύνδεσης εντός της εξωκυτταρικής μήτρας. Αυτή η κατάσταση μειώνει την ικανότητα της καρδιάς να γεμίζει και να αντλεί αποτελεσματικά. Το σύστημα ηλεκτρικής αγωγιμότητας της καρδιάς μπορεί επίσης να υποστεί ίνωση, οδηγώντας σε αρρυθμίες. Η ασβεστοποίηση των καρδιακών βαλβίδων, ιδιαίτερα της αορτικής βαλβίδας, μπορεί να βλάψει τη ροή του αίματος και να αυξήσει τον φόρτο εργασίας στην καρδιά. Επιπλέον, το οξειδωτικό στρες και η μιτοχονδριακή δυσλειτουργία στα καρδιακά κύτταρα βλάπτουν την παραγωγή ενέργειας, μειώνοντας περαιτέρω την απόδοση της καρδιάς.

5. Παράγοντες τρόπου ζωής με την πάροδο του χρόνου

Οι σωρευτικές επιπτώσεις ενός ανθυγιεινού τρόπου ζωής—όπως η κακή διατροφή, η έλλειψη άσκησης, το κάπνισμα και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ— επηρεάζουν την καρδιαγγειακή υγεία εδώ και δεκαετίες. Ακόμη και άτομα που υιοθετούν πιο υγιεινές συνήθειες αργότερα στη ζωή τους μπορεί να εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν υπολειμματικές βλάβες από τα προηγούμενα χρόνια.

Γιατί μερικοί άνθρωποι που δεν έπαθαν καρδιοπάθεια όταν ήταν νέοι παθαίνουν καρδιοπάθεια όταν είναι μεγάλοι;

Ενώ ορισμένα άτομα μπορεί να παραμείνουν απαλλαγμένα από καρδιακές παθήσεις κατά τη διάρκεια της νεαρής ηλικίας τους, μπορούν να αναπτύξουν καρδιακή νόσο αργότερα στη ζωή τους λόγω πολλών παραγόντων:

1. Λανθάνουσα εξέλιξη των παραγόντων κινδύνου

Ορισμένοι παράγοντες κινδύνου, όπως η υψηλή χοληστερόλη ή η υπέρταση, μπορεί να υπάρχουν για χρόνια χωρίς να προκαλούν αισθητά συμπτώματα. Με την πάροδο του χρόνου, αυτές οι σιωπηλές συνθήκες μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντική βλάβη, που τελικά εκδηλώνεται ως καρδιακή νόσο σε μεγαλύτερη ηλικία.

2. Γενετική προδιάθεση

Ένα οικογενειακό ιστορικό καρδιακών παθήσεων μπορεί να προδιαθέσει τα άτομα να αναπτύξουν καρδιαγγειακά προβλήματα αργότερα στη ζωή τους. Τα γονίδια που σχετίζονται με τον μεταβολισμό των λιπιδίων, τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και τη φλεγμονή παίζουν συχνά κάποιο ρόλο, ακόμη και αν τα συμπτώματα δεν εμφανίζονται νωρίς.

3. Ορμονικές αλλαγές

Στις γυναίκες, ο κίνδυνος καρδιακής νόσου αυξάνεται μετά την εμμηνόπαυση λόγω της μείωσης των επιπέδων των οιστρογόνων. Τα οιστρογόνα βοηθούν στην προστασία από καρδιαγγειακά προβλήματα προάγοντας υγιή αιμοφόρα αγγεία, μειώνοντας τη φλεγμονή και βελτιώνοντας τα επίπεδα χοληστερόλης. Τα οιστρογόνα ενισχύουν επίσης τη ροή του αίματος και υποστηρίζουν τη λειτουργία του ενδοθηλίου – της εσωτερικής επένδυσης των αιμοφόρων αγγείων. Οι ορμονικές αλλαγές μπορεί να οδηγήσουν σε υψηλότερα επίπεδα χοληστερόλης και αυξημένη αρτηριακή πίεση.

4. Αλλαγές που σχετίζονται με την ηλικία ανεξάρτητα από τον τρόπο ζωής

Ακόμη και απουσία παραδοσιακών παραγόντων κινδύνου, η ίδια η διαδικασία γήρανσης μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στο καρδιαγγειακό σύστημα. Για παράδειγμα, το οξειδωτικό στρες αυξάνεται με την ηλικία, καταστρέφοντας κύτταρα και ιστούς, ενώ η βράχυνση των τελομερών – ένας δείκτης βιολογικής γήρανσης – σχετίζεται με καρδιακές παθήσεις.

5. Αλλαγές στον τρόπο ζωής με όψιμη έναρξη

Μερικά άτομα υιοθετούν ανθυγιεινές συνήθειες στη μέση ή αργότερα, όπως μειωμένη σωματική δραστηριότητα ή φτωχότερη διατροφή. Αυτές οι αλλαγές μπορούν να επιταχύνουν την ανάπτυξη καρδιακών παθήσεων.

6. Αναδυόμενες καταστάσεις υγείας

Οι παθήσεις υγείας που προκύπτουν με την ηλικία, όπως η κολπική μαρμαρυγή, η χρόνια νεφρική νόσο ή οι αυτοάνοσες διαταραχές, μπορούν έμμεσα να αυξήσουν τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία αυτών των καταστάσεων μπορεί επίσης να έχουν καρδιαγγειακές παρενέργειες.

Συνοπτικά, οι καρδιακές παθήσεις στην τρίτη ηλικία προκαλούνται από τη γήρανση, τους αθροιστικούς παράγοντες κινδύνου και τις επιλογές του τρόπου ζωής. Ενώ ορισμένες πτυχές της καρδιαγγειακής γήρανσης είναι αναπόφευκτες, η έγκαιρη υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής και η διατήρησή του σε όλη τη ζωή μπορεί να μειώσει σημαντικά τον κίνδυνο. Οι τακτικοί ιατρικοί έλεγχοι για την παρακολούθηση και τη διαχείριση παραγόντων κινδύνου είναι επίσης σημαντικοί για την πρόληψη ή την καθυστέρηση της εμφάνισης καρδιακών παθήσεων, ακόμη και σε μεγαλύτερη ηλικία.