Οι συχνές πονοκεφάλους στα παιδιά είναι ένα θέμα υγείας. Αυτό το ζήτημα επηρεάζει την καθημερινή ζωή ενός παιδιού, από την ικανότητά τους να επικεντρωθούν στο σχολείο μέχρι τη συμμετοχή τους σε κοινωνικές δραστηριότητες. Ενώ οι περιστασιακοί πονοκέφαλοι μπορεί να μην δημιουργούν συναγερμό, οι συχνές πονοκεφάλους – που κάνουν πονοκέφαλοι που εμφανίζονται περισσότερο από μία φορά την εβδομάδα ή βιώνουν πονοκεφάλους περισσότερο από 15 ημέρες το μήνα για τουλάχιστον τρεις μήνες – την απαραίτητη ιατρική διάγνωση και θεραπεία.
Ο πονοκέφαλος είναι ένα από τα συχνότερα καταγγελίες για την υγεία σε παιδιατρικούς πληθυσμούς. Οι μελέτες εκτιμούν ότι το 20-30% των παιδιών αντιμετωπίζουν υποτροπιάζοντες πονοκεφάλους, με τον επιπολασμό να αυξάνεται καθώς τα παιδιά προσεγγίζουν την εφηβεία. Οι συχνές πονοκεφάλους μπορούν να οδηγήσουν σε χαμένες σχολικές ημέρες, μειωμένες ακαδημαϊκές επιδόσεις και συναισθηματική δυσφορία, καθιστώντας την έγκαιρη ταυτοποίηση και τη διαχείριση κρίσιμης σημασίας. Για αυτό το άρθρο, οι συχνές πονοκεφάλους θεωρούνται πονοκέφαλοι που εμφανίζονται αρκετά τακτικά ώστε να προκαλούν ανησυχία, αν και στην ιατρική έρευνα, οι χρόνιοι πονοκέφαλοι ορίζονται ως εμφανίζονται 15 ή περισσότερες ημέρες το μήνα για τουλάχιστον τρεις μήνες. Η κατανόηση των υποκείμενων αιτιών – είτε ο πρωταρχικός πονοκέφαλος (που δεν συνδέεται με μια άλλη ασθένεια) είτε ο δευτερεύων πονοκέφαλος (σύμπτωμα ενός υποκείμενου ζητήματος) – είναι σημαντική για την αποτελεσματική θεραπεία.
Αιτίες συχνών πονοκεφάλων στα παιδιά και της θεραπείας
Πρωτογενείς πονοκεφάλους
Οι πρωτογενείς πονοκεφάλους είναι αυτόνομες συνθήκες που δεν προκαλούνται από άλλα ιατρικά προβλήματα. Στα παιδιά, οι πιο συνηθισμένοι τύποι είναι οι ημικρανίες και οι πονοκέφαλοι τύπου έντασης. Άλλες μορφές όπως οι πονοκέφαλοι είναι σπανιότερα.
Ημικρανία
Οι ημικρανίες σε παιδιά διαφέρουν από τις ημικρανίες σε ενήλικες στην παρουσίαση και τη διάρκεια. Οι ημικρανίες στα παιδιά συνήθως προκαλούν πόνο πόνου, που μπορεί να είναι από τη μία πλευρά ή και στις δύο πλευρές του κεφαλιού και διαρκούν από μία έως αρκετές ώρες-μικρότερο από τις 4-72 ώρες που παρατηρούνται σε ενήλικες. Τα συνηθισμένα συμπτώματα περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο, ευαισθησία στο φως (φωτοφοβία) και ήχο (φωνοφοβία) και, σε περίπου 10-30% των περιπτώσεων, βλέποντας μια αύρα. Οι Auras είναι προσωρινές αισθητηριακές διαταραχές, όπως η εμφάνιση φώτων που αναβοσβήνουν ή γραμμές ζιγκ -ζαγκ, που προηγούνται του πονοκέφαλου. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι ημικρανίες εμφανίζονται σε περίπου 5-10% των παιδιών, με επιπολασμό να αυξάνεται στο 17-28% από την εφηβεία.
Η ακριβής αιτία των ημικρανιών παραμένει ασαφής, αλλά οι ημικρανίες πιστεύεται ότι προέρχονται από ένα μείγμα γενετικής προδιάθεσης και περιβαλλοντικών ενεργοποιητών. Το οικογενειακό ιστορικό είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου. Τα παιδιά με έναν γονέα που έχουν ημικρανίες έχουν 50% πιθανότητα ανάπτυξης ημικρανίας, αυξάνοντας το 75% εάν και οι δύο γονείς έχουν ημικρανία. Μηχανιστικά, οι ημικρανίες περιλαμβάνουν μη φυσιολογική εγκεφαλική δραστηριότητα, ιδιαίτερα στο εγκεφαλικό επεισόδιο και την αλληλεπίδρασή του με το νεύρο του τριδύμου – μια βασική οδό πόνου. Οι μεταβολές στην εγκεφαλική ροή αίματος και οι ανισορροπίες σε νευροδιαβιβαστές όπως η σεροτονίνη εμπλέκονται. Οι ενεργοποιήσεις στα παιδιά συχνά περιλαμβάνουν άγχος, έλλειψη ύπνου, αφυδάτωση, παρακάμπτοντας τα γεύματα, καφεΐνη και ορισμένα τρόφιμα (π.χ., σοκολάτα, ηλικιωμένα τυριά).
Η διάγνωση των ημικρανιών βασίζεται σε κλινικό ιστορικό και όχι σε δοκιμές απεικόνισης, εκτός αν προκύψουν άτυπα χαρακτηριστικά. Για να επιβεβαιωθεί η ημικρανία, η διεθνής ταξινόμηση των κριτηρίων των διαταραχών κεφαλαλγίας (ICHD-3) απαιτεί τουλάχιστον πέντε επιθέσεις ημικρανίας που διαρκούν 1-72 ώρες (μη υποβληθέντες σε θεραπεία), με τουλάχιστον δύο από αυτά τα χαρακτηριστικά: μονομερή τοποθεσία, ποιότητα παλλίου, μέτρια προς έντονη ένταση ή επιδείνωση με συνήθους δραστηριότητα, συν τις Nausea/Vomiting ή Photophobia/Photoophobia. Στα παιδιά, οι μικρότερες διάρκειες και ο διμερής πόνος είναι αποδεκτές παραλλαγές. Οι γιατροί μπορούν να χρησιμοποιούν ημερολόγια κεφαλαλγίας για την παρακολούθηση της συχνότητας, της διάρκειας και των ενεργοποιήσεων.
Η θεραπεία για ημικρανίες στα παιδιά είναι οξεία ανακούφιση και πρόληψη. Για επιθέσεις οξείας ημικρανίας, τα αναλγητικά χωρίς συνταγή όπως η ιβουπροφαίνη (10 mg/kg) ή η ακεταμινοφαίνη (15 mg/kg) είναι επιλογές πρώτης γραμμής, αποτελεσματικές στο 60-80% των περιπτώσεων όταν λαμβάνονται νωρίς. Για σοβαρές ή ανθεκτικές ημικρανίες, οι τριπτάνες (π.χ. ρινικό σπρέι σουματριπτάνης, 5-20 mg) μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε εφήβους, με μελέτες που δείχνουν αποτελεσματικότητα στο 50-60% των περιπτώσεων. Η προληπτική θεραπεία εξετάζεται εάν οι ημικρανίες εμφανίζονται περισσότερο από 4-6 φορές το μήνα ή μειώνουν σοβαρά την ποιότητα ζωής. Οι επιλογές περιλαμβάνουν προπρανολόλη (1-2 mg/kg/ημέρα), τοπιραμάτη (1-2 mg/kg/ημέρα) ή αμιτριπτυλίνη (0,25-1 mg/kg/ημέρα), με ποσοστά επιτυχίας 50-70% στη μείωση της συχνότητας. Οι προσεγγίσεις που δεν είναι σερβίροντας, όπως η βιοανάδραση (μειώνοντας τις επιθέσεις της ημικρανίας κατά 40-60% στις δοκιμές), τη γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία και τις αλλαγές στον τρόπο ζωής (π.χ. κανονικός ύπνος, ενυδάτωση), είναι εξίσου ζωτικής σημασίας.
Πονοκέφαλος τύπου έντασης (T8XENS8XION-T8XYP8XE H8XEA8XDAC8XHE)
Ο πονοκέφαλος τύπου έντασης είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος πρωτογενούς πονοκέφαλου στα παιδιά, που συμβαίνει σε έως και 15-20% των παιδιών σχολικής ηλικίας. Ο πονοκέφαλος τύπου έντασης παρουσιάζεται ως ένας θαμπός, μη πόνος, που συχνά περιγράφεται ως σφιχτή ζώνη γύρω από το κεφάλι. Ο πόνος είναι συνήθως διμερής, ήπιος έως μέτριος και διαρκεί 30 λεπτά έως αρκετές ημέρες. Σε αντίθεση με την ημικρανία, ο πονοκέφαλος τύπου έντασης σπάνια προκαλεί ναυτία ή έμετο, αν και η ήπια φωτοφοβία ή η φωνοφοβία μπορεί να εμφανιστεί στο 10-20% των περιπτώσεων.
Η αιτία της κεφαλαλγίας τύπου τάσης δεν είναι πλήρως κατανοητή, αλλά συνδέεται με την ένταση των μυών στο κεφάλι, το λαιμό ή τους ώμους, που συχνά προκαλούνται από άγχος, άγχος, κακή στάση ή κόπωση. Το συναισθηματικό στρες αναφέρεται στο 50-70% των παιδιατρικών περιπτώσεων, ενώ ο παρατεταμένος χρόνος οθόνης ή η ακατάλληλη εργονομία συμβάλλουν στο 20-30% των περιπτώσεων. Σε αντίθεση με την ημικρανία, ο πονοκέφαλος τύπου έντασης δεν συνεπάγεται σημαντικές αγγειακές αλλαγές, αν και ο περικρατικός μυοσασκικός πόνος είναι ένα κοινό εύρημα.
Η διάγνωση του πονοκέφαλου τύπου τάσης ακολουθεί τα κριτήρια ICHD-3: τουλάχιστον 10 επεισόδια κεφαλαλγίας που διαρκούν 30 λεπτά έως 7 ημέρες, με πόνο που πιέζει/σφίγγει, ήπια έως μέτρια, διμερή και δεν επιδεινώνεται από τη σωματική δραστηριότητα, καθώς και περισσότερο από μία από μια φωτοφοβία, φωνοφοβία ή ήπια ναυτία. Το κλινικό ιστορικό και οι φυσικές εξετάσεις αρκεί, με νευροαπεικόνιση που προορίζεται για ασυνήθιστα πρότυπα.
Ο οξεία κεφαλαλγία τύπου τάσης αντιμετωπίζεται με αναλγητικά χωρίς συνταγή όπως η ιβουπροφαίνη ή η ακεταμινοφαίνη, αποτελεσματική στο 70-90% των περιπτώσεων. Τα συχνότερα επεισόδια κεφαλαλγίας μπορεί να απαιτούν προληπτικές στρατηγικές, όπως η διαχείριση του στρες (π.χ. εκπαίδευση χαλάρωσης, η μείωση της συχνότητας επίθεσης κεφαλαλγίας κατά 30-50%), η φυσική θεραπεία για διόρθωση της στάσης και ο περιορισμός του χρόνου οθόνης σε λιγότερο από 2 ώρες την ημέρα. Τα φάρμακα όπως η αμιτριπτυλίνη χρησιμοποιούνται σπάνια εκτός εάν ο πονοκέφαλος τύπου έντασης είναι χρόνιο και εξασθενητικό.
Άλλοι τύποι πρωτογενούς κεφαλαλγίας
Ο πονοκέφαλος του συμπλέγματος (CL8XUST8XER H8XEAD8XACH8XE), που χαρακτηρίζεται από σοβαρό, μονομερή πόνο κοντά στο μάτι με αυτόνομα συμπτώματα (π.χ. σχίσιμο, ρινική συμφόρηση), είναι σπάνια στα παιδιά, επηρεάζοντας λιγότερο από 0,1% των περιπτώσεων. Λόγω της έλλειψής του, ο πονοκέφαλος του συμπλέγματος δεν είναι λεπτομερής εδώ, αλλά δικαιολογεί την παραπομπή, εάν υποψιαστεί.
Δευτερεύοντες πονοκέφαλοι
Οι δευτερεύοντες πονοκεφάλους προκύπτουν από υποκείμενες συνθήκες και μπορεί να είναι συχνές εάν η αιτία επιμένει. Οι συνήθεις ένοχοι στα παιδιά περιλαμβάνουν ιγμορίτιδα, προβλήματα όρασης και οδοντικά ζητήματα.
Ιγμορίτιδα
Η φλεγμονή των κοιλοτήτων των κόλπων προκαλεί πονοκεφάλους επειδή προκαλεί πίεση και πόνο στο μέτωπο, μάγουλα ή γύρω από τα μάτια. Ο πόνος επιδεινώνεται με κίνηση του κεφαλιού ή ξαπλωμένος λόγω της αυξημένης πίεσης του κόλπου. Η οξεία βακτηριακή ιγμορίτιδα, συχνά μετά από κρύο, προκαλεί το 5-10% των παιδιατρικών δευτερογενών πονοκεφάλων.
Η διάγνωση βασίζεται σε συμπτώματα όπως η ρινική συμφόρηση, η πυώδη απόρριψη και ο πόνος του προσώπου που διαρκεί πάνω από 10 ημέρες μετά την ιική λοίμωξη. Οι σαρώσεις CT, που χρησιμοποιούνται στο 10-20% των σύνθετων περιπτώσεων, επιβεβαιώνουν τη φλεγμονή του κόλπου, αν και η κλινική αξιολόγηση αρκεί για τις περισσότερες περιπτώσεις.
Η βακτηριακή παραρρινοκολπίτιδα υποβάλλεται σε αγωγή με αντιβιοτικά (π.χ. αμοξικιλλίνη, 80-90 mg/kg/ημέρα) για 10-14 ημέρες, επίλυση πονοκεφάλων σε 85-95% των περιπτώσεων. Οι πρόσθετες περιλαμβάνουν αποσυμφορητικά, άρδευση αλατόνερου και αναλγητικά. Οι χρόνιες περιπτώσεις ενδέχεται να χρειαστούν παραπομπή σε ειδικό για το αυτί-νόσος.
Προβλήματα όρασης
Τα μη διορθωμένα διαθλαστικά σφάλματα (π.χ. υπερωπία, αστιγματισμός) ή στέλεχος των ματιών από παρατεταμένη κοντά στην εργασία (π.χ. ανάγνωση, οθόνες) προκαλούν μετωπικούς ή περιοτικούς πονοκεφάλους στο 5-15% των παιδιών. Ο πόνος προέρχεται από υπερβολικά εργαζόμενους μυς των ματιών ή στροβιλισμό.
Μια εξέταση ματιών από έναν οπτομέτρη προσδιορίζει διαθλαστικά σφάλματα ή ανεπάρκεια σύγκλισης, κοινή στο 10-20% των περιπτώσεων κεφαλαλγίας μετά από οπτικές εργασίες.
Θεραπεία: Οι διορθωτικοί φακοί ή η θεραπεία όρασης εξαλείφουν τους πονοκεφάλους στο 80-90% των περιπτώσεων εντός 1-2 εβδομάδων. Ο περιορισμός του χρόνου οθόνης και η λήψη διαλείμματα κάθε 20-30 λεπτά βοηθούν επίσης.
Οδοντικά ζητήματα
Οι διαταραχές των κροταφογναθικών αρθρώσεων, ο βρουξισμός ή τα οδοντικά αποστήματα ακτινοβολούν τον πόνο στο κεφάλι, συμβάλλοντας στο 5-10% των δευτερευόντων πονοκεφάλων. Ο Bruxism, που επικρατεί στο 15-30% των παιδιών, τα στελέχη των γνάθων, προκαλώντας χρονικό πόνο.
Διάγνωση: Μια οδοντιατρική εξέταση θα αποκαλύψει δυσλειτουργία των κροταφογναθικών αρθρώσεων, φθορά λόγω λείανσης των δοντιών ή λοίμωξης. Για τη διάγνωση του βρουξισμού, μπορεί να απαιτηθεί παρατήρηση ύπνου ή πολυσομνογραφία.
Θεραπεία: Οι οδοντικές συσκευές (π.χ. νυχτερινές φρουρές για τα δόντια) μειώνουν τη συχνότητα του κεφαλαλγίας κατά 60-80% σε περιπτώσεις βρουξισμού. Τα αποστήματα χρειάζονται αντιβιοτικά ή αποστράγγιση, ενώ τα θέματα των κροταφογναθικών αρθρώσεων μπορούν να αντιμετωπιστούν με φυσιοθεραπεία ή αντιφλεγμονώδη.
Άλλες αιτίες
Το τραύμα της κεφαλής, οι ενδοκρανιακές μάζες, ο υδροκεφαλός και η υπερβολική χρήση φαρμάκων (π.χ. από συχνή αναλγητική χρήση) είναι λιγότερο συνηθισμένες αλλά σοβαρές αιτίες που απαιτούν επείγουσα αξιολόγηση μέσω δοκιμών απεικόνισης (MRI/CT) και προσαρμοσμένη θεραπεία.
Πότε πρέπει να αναζητήσετε ιατρική φροντίδα;
Οι γονείς πρέπει να συμβουλεύονται έναν γιατρό εάν οι πονοκέφαλοι ενός παιδιού:
- Είναι ξαφνικά, σοβαρά
- Συμπεριλάβετε νευρολογικά συμπτώματα (π.χ. αδυναμία, επιληπτικές κρίσεις, σύγχυση)
- Συμβαίνει μετά από τραυματισμό στο κεφάλι
- Συνοδεύει πυρετό, άκαμπτο λαιμό ή δερματικό εξάνθημα (υποδηλώνοντας μηνιγγίτιδα)
- Διαταράξτε σημαντικά την καθημερινή ζωή
- Μετατόπιση στο μοτίβο ή επιδεινώνεται απότομα
Αυτά τα προειδοποιητικά σημάδια, που υπάρχουν στο 1-5% των περιπτώσεων, μπορεί να υποδηλώνουν σοβαρές καταστάσεις όπως οι όγκοι ή οι λοιμώξεις που χρειάζονται άμεση θεραπεία.
Μέτρα πρόληψης
Οι προσαρμογές του τρόπου ζωής μπορούν να μετριάσουν τη συχνότητα και τη σοβαρότητα πολλών τύπων κεφαλαλγίας.
- Sleep: Sleeping 9-11 ώρες το βράδυ για ηλικίες 6-13 περικοπών κίνδυνο κεφαλαλγίας κατά 20-30%.
- Διατροφή: Τα κανονικά γεύματα εμποδίζουν τους πονοκεφάλους που σχετίζονται με την υπογλυκαιμία σε 10-15% των περιπτώσεων.
- Πίνετε αρκετό νερό: Η κατανάλωση 4-8 φλιτζάνια νερού καθημερινά, με βάση την ηλικία, μειώνει τους ενεργοποιητές της αφυδάτωσης της αφυδάτωσης.
- Διαχείριση στρες: Η χαλάρωση ή η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία μειώνει τα επεισόδια που προκαλούνται από το άγχος κατά 30-50%.
- Χρόνος οθόνης: Περιορισμός σε 1-2 ώρες ημερησίως με διαλείμματα μισό κίνδυνο κεφαλαλγίας που σχετίζεται με το στέλεχος.
Για τα παιδιά επιρρεπείς σε ημικρανίες, ο εντοπισμός και η αποφυγή συγκεκριμένων ενεργοποιητών – όπως ορισμένα τρόφιμα ή ακανόνιστα προγράμματα – μέσω ενός ημερολογίου κεφαλαλγίας μπορεί να ελαχιστοποιήσει περαιτέρω τα περιστατικά κεφαλαλγίας.
Discussion about this post